Ilonggo psychiatrist, nagpa-athag angut sa depression kasunod sang pagpatay sang amay sa iya siyam ka tuig nga bata sa Badiangan

Iloilo City — Kaagahon sang Pebrero 25, ginpuhag ang mga taga-Agusipan, Badiangan sang balita nga ginpatay sang 30-anyos nga amay ang iya siyam ka tuig nga bata nga babaye paagi sa pagtabon sang ulunan sa nawong sang bata.

Ginpahayag nga may depression ang amay nga si Rio Carmen. 

Antes ang krimen, ginpahayag nga wala naluyagan ni Carmen ang nabasahan sa Facebook nga negatibo nga komento sa iya sang pamilya sang iya live-in partner.

Si Carmen ang nagatatap sa nagaisahanon nga anak samtang ang iya live in partner nagatrabaho bilang OFW sa Hongkong.

Ginpahayag nga ginkasubo man sang amay ang pag-untat niya eskwela sa nursing sadto matapos nagbusong ang iya partner.

ANO KA DELIKADO ANG DEPRESSION?

Suno sa kilala nga psychiatrist sa Iloilo nga si Dr. Daisy Chua-Daquilanea, ang depression, mood symptom sa diin ang tawo nga nagasuprer sini nagabatyag sang tuman nga kasubo. 

Kun kaisa makapanumdom ang nagabatyag sini nga tapuson na lang ang ila kabuhi bangud sa pagpati nga wala sila sang pulos. 

Makabig ini suno sa iya nga severe ukon major depression.

HINALE LANG BALA NAGAABOT ANG DEPRESSION?

Ang major ukon severe depression, mabatyagan bisan sa sulod lang sang duha ka semana. Ang tawo nga nagasuprer nagakawad-an sang gana nga magkaun kag interest sa iya trabaho ukon eskwela, may weight loss, indi makatulog sang maayo kag nakabatyag sang tuman ka kapoy. 

Buot silingon suno kay Dr. Daquilanea, lip-ut lang ang tiun nga makita ang mga sintomas sang depression.

Ang tawo nga depressed lunsay na negatibo ang panulok sa sitwasyon. Bisan ginahambalan sila sang iban nga tawo nga “pabay-an” kag “batuan” ang kasubo nga ila nabatyagan pero lain gihapon ang ila ginapanumdom. 

Apektado sini suno kay Daquilanea ang utok kag kinahanglan gid ang intervention sang mga experto.

KUN MAY MAKITA NGA KASUBONG SINI SA PAMILYA, ANO ANG DAPAT HIMUON?

Ginpahayag ni Dr. Daquilanea nga sa kinaandan makita na ang mga sintomas sa miembro sang pamilya nga nagasuprer sang depression pero ginabalewala lang. 

Halimbawa dire suno sa iya ang pag-isolate sang miembro sang pamilya sa ila kaugalingon, pirme iritable kag pirme nagapangakig. Ini suno sa iya ang pila ka senyales sang depression. 

Pila sa remedyo sini ang masami nga pag-istorya ukon pag-upod sa miembro sang pamilya.

Ang pinakamalain suno kay Daquilanea kun may suicidal thoughts ukon may attempt na ang miembro nga mag-suicide bangud indi na ini madala sa home remedies kundi kinahanglan na gid sang intervention sang doktor.

Suno kay Daquilanea, may chemical sa utok nga ginatawag “serotonin.” Ini ang ginatawag nga happy chemical. 

Kun wala sang depression, maayo ang level sang serotonin pero kun tuman ka nubo, may depression na nga nabatyagan. 

Makabulig suno sa iya ang exercise agud mag-normalize ang level sang serotonin. Ang saging, chocolates makabulig sa pagpataas sang serotonin.

MATAAS ANG KASO SANG DEPRESSION? SUICIDE?

Ginpahayag ni Daquilanea nga nagtaas ang kaso sang depression indi lang sa Pilipinas kundi sa bilog nga kalibutan.

Tuman ini suno sa iya ka kululbaan ilabe na nga sa pagtaas sang depression, nagtaas man ang figure sang suicide.

Isa sa mga ginalantaw nga rason dire suno kay Daquilanea ang social isolation. Sadto suno sa iya madamo ang social interactions pero subong kadam-an naga-communicate na lang paagi sa social media.

Ginhinambit ni Daquilanea ang pagtuon sang ABS-CBN ilabe na ang parte sa ginatawag nga “social media envy.”

Labi suno sa iya nga nagnubo ang self-esteem kag self-confidence sang tawo bangud nakita niya nga manami ang kabuhi sang iya kilala base sa mga posts sa social media pareho sang mga manami nga ginkadtuan ukon ginkaun.

‘DEPRESSION WITH PSYCHOTIC FEATURE’

Sa depression suno kay Daquilanea, ang lawas lang sang nagasuprer ang subject sang iya pagpanghalit pero may ginatawag man nga depression with psychotic feature sa diin may tendency na nga manghalit sila sa iban. 

Dire may nabatian na sila nga mga tingog nga nagasugo sa ila agud manghalit.

MADALA BALA INI SA BULONG?

Suno kay Daquilanea, ang tawo nga may psychosis, indi na madala sa laygay kag kinahanglan na gid sang bulong.

Common suno sa iya ang depression kag mahimo mabulong. 

Ang depression nga may psychosis, mabulong gid kag madula ang hallucinations. 

6-8 months tubtob 1-2 years suno sa iya ang pagbulong. 

Dugang niya, subong madamo na bulong nga indi tam-an ka mahal.

PAANO MALIKAWAN ANG DEPRESSION?

Ginpahayag ni Dr. Daquilanea nga damo nga tawo na subong ang aware sa depression kag kun may makita sila nga symptoms, nagapakunsulta sila sa doktor indi pareho sang una nga ginabalewala lang nila. 

Naglain na ang perception sang tawo subong suno sa iya kag daku ang nabulig sang media sa dissemination.

PAANO MABAL-AN NGA DEPRESSED ANG TAWO?

Suno kay Daquilanea importante ang time table. 

Kun makita nga sobra na duha ka semana nga tuman ka subo ang nabatyagan ukon tak-an na, wala na gina-obra ang mga ulubrahon, dali ka maghibi, grabe ka-emotional, damo sang guilty feelings, nagabatyag nga wala ka pulos kag nagasulod na ang panumduman nga maayo pa mapatay na lang. 

Ini suno sa iya ang mga behavior nga dapat bantayan kag panumdumon.

Kun nabatyagan na ini, importante suno kay Daquilanea nga maka-istorya sa iban nga tawo. (AGB/MO)