3 ka stage sang pertussis ukon whooping cough ginpaathag sang health expert

ILOILO CITY – May tatlo ka stage ang pertussis ukon whooping cough nga may 15 ka kaso na sa siyudad, pito diri ang confirmed cases.

Paathag ni Dr. Jan Raygine Ansino, medical officer sa Iloilo City Epidemiological Surveillance Unit, ang una nga phase amo ang catarrhal stage nga nagalawig sang isa tubtob duha ka semana.

Sa una nga phase, mabatyagan sang pasyente ang mild nga pag-ubo, sip-on, nagaluha, nubo nga hilanat kag napalamuypoy ang lawas.

Pagkatapos sini nga stage, “maabot ka na sa paroxysmal [stage] kun diin sige-sige na ang imo ubo. Ga-last ni siya 2-4 weeks. Diri ka gaubo diretso. Sa isa ka pagginhawa 5-10 coughs gid. Sa sobra mo ka barukoy sang ubo, pwede ikaw ma-apnea, naganubo ang oxygenation sa imo utok. Pwede siya mag-cause sang seizure kag convulsion. Pwede ka mag-hernia. Pwede ma-fracture imo ribs. Pwede ka mag-hemorrhage sa sobra ka kusog nga pressure sang imo ubo. Amo na nga penitensya imo kun wala ka bulong.”

Ginatawag naman nga convalescent ang ikatatlo nga stage ukon nagapaayo na ang pasyente. Nagalawig ini sang isa tubtob tatlo ka bulan. Pero bisan nagapa-ayo na, may gamay nga ubo gihapon suno kay Dr. Ansino.

Kahapon sa special session sang Iloilo City Council, gin-aprubahan ang resolution nga nagadeklarar sang state of calamity sa siyudad tungod sang pertussis outbreak.

MALAWIG ANG BULNGANAY

Malawig ang pagbulong kun matapikan sang pertussis ukon whooping cough, ang infection sa respiratory system nga lakip sa mga sintomas ang pagbarukoy sang ubo nga nagalawig sang duha ka semana, nabudlayan sa pagginhawa, nagasuka tungod sang sobra nga pag-ubo kag nagapalanggit-um.

Paathag ni ni Dr. Ansino, mapunggan ang pertussis kun nakapabakuna. Pero makalalaton ini tungod person-to-person kag droplet ang transmission.

“Malawig ang period sang sakit sang pertussis, as long as 100 days. Once may ara ikaw [pertussis], mapenitensya ka gid sang malawig. Malawig ang bulnganay, malawig ang sintomas,” paathag ni Dr. Ansino.

Kahapon, gin-aprubahan sang City Disaster Risk Reduction and Management Council ang pagdeklarar sang pertussis outbreak sa siyudad kag ang resolution nga nagaduso sa pagpaidalom sa siyudad sa state of calamity.

As of March 26, suno kay Dr. Ansino, may 16 ka kaso sang pertussis sa siyudad, pito diri ang kumpirmado kag siyam ang suspected cases.

MGA NAGABUSONG DAPAT MAGPABAKUNA

Ginapanugyanan ang mga nagabusong ilabe na ang yara sa third trimester nga magpabakuna batuk sa pertussis ukon whooping cough.

Paathag ni Dr. Ansino, pinaka-high risk sa pertussis ang mga bata nga naga-edad 12 ka bulan panubo.

“Sila ni ang manubo ang immune system. Indi ni sila kareklamo kun nabudlayan sila magginhawa,” suno kay Dr. Ansino.

Dugang ni Ansino, “ang kabataan, 6 weeks old pa ni sila pwede makabaton sang first dose sang pertussis [vaccine]. From birth to 6 weeks old, ang makaprotekta sa ila is ang antibodies ni mommy kun naka-receive siya sang vaccine nga booster while pregnant.”

Magluwas sa nagabusong kag mga lapsag, high risk man suno kay Ansino ang may mga comorbidities pareho sang may high blood, diabetes kag cancer, kag ang mga health workers ukon primary caregivers sang mga pasyente nga may pertussis. — via Aksyon Hotline